Antalya Sokakları – Antalya’nın Kumlucu ilçesi bulunan ve yapılan imar planıyla gündeme taşınan Olimpos ile ilgili Antalya Kent İzleme Platformu rapor hazırladı. Kent İzleme Platformu’ndan uzmanların değerlendirmeleri bulunan raporda plana neden itiraz edilmesi gerektiği açıklandı.
Rapor Antalya Kent İzleme Platformu Sözcüzü Av. Mustafa Şahin tarafından “Kültür Turizm Bakanlığınca onanarak Antalya Büyükşehir Belediyesinde 28 Mayısa kadar, Kumluca Belediyesinde 8 Haziran’a kadar askıda kalacak olan imar planlarına neden itiraz edilmesi gerektiğini planlama ve koruma hukuku, bilimsel veriler ve kamusal menfaatlerimiz doğrultusunda ortaya koymaya çalıştık.” denilerek açıklandı. Raporun tamamını sizinle paylaşıyoruz;
OLYMPOS’TA NELER OLUYOR ?
Bölgedeki tarihi yerleşimler ve antik limanların en önemlilerinden birisine sahip olan Olympos’un geçmişi Helenistik Çağ’a değin uzanmaktadır. Bu alan aynı zamanda, Antalya Sarısu’dan başlayan Kumluca’da Gelidonya Burnu’na kadar uzanan ve 1972 yılında Milli Park ilan edilen çok özel bir coğrafyanın parçasıdır.
1990 yılında 1 ve 2. Derece Arkeolojik Sit alanı ilan edildikten sonra koruma sürecinde yer alan Olympos Antik Kentinde, 2017 yılında özel mülke konu alanların 3. Derece arkeolojik sit alanı olarak düzenlenmesine karar verilmiştir. Bu karar sonrasında, “Koruma amaçlı imar planı” çalışmalarına başlanmıştır. Geçtiğimiz günlerde de hazırlanan 1/25.000 ölçekli Çevre Düzeni Planı, 1/5000 ölçekli Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı, 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Kumluca Belediyesi ve Antalya Büyükşehir Belediyesi tarafından askıya çıkarılmıştır. Askı süreleri ve planlara itiraz süreleri Kumluca Belediyesi için 08 Haziran, Antalya Büyükşehir Belediyesi için 28 Mayıs tarihleridir.
Hazırlanan planlar için “alandaki turizm talebi ve potansiyelinin değerlendirilebileceği, koruma-kullanma dengesi içinde, düşük yoğunluklu, dokuyla uyumlu, çevreye zarar vermeyen, ekolojik turizm planlaması yapılarak, alanın yasal ve planlı gelişiminin sağlanması amaçlandığı” belirtilmektedir.
Antalya Kent İzleme Platformu olarak, Olympos imar planları ile ilgili gelişmeler değerlendirilerek, bu alanın statüsü, planlanma süreci, doğal ve arkeolojik değerleri, özgünlüğü, kamusal nitelikleri bakımından yaşanan olumsuzlukları paylaşmak, önerilerimizi duyurmak zorunluluğu doğmuştur.
1) YASA DIŞILIK YASALLAŞTIRILMAMALIDIR
Askıya çıkarılan planların uygulanması veya yeniden revize edilmesinde imar mevzuatında yer alan düzenlemelerin geçerli olacağı belirtilmektedir. Bu alanda ise geçmişe yönelik plan çalışması yapılarak toplumu yanıltma ve mevzuatın kaçaklara gerekçe olarak kullanılması, hukuka, bilime, tarihe, doğaya ihanet anlamına gelmektedir.
Planlama geleceğin düzenlenmesi ve şekillendirilmesidir.
Olympos antik sit alanında hayata geçirilen bu uygulama kaçak yapılaşmaları yasallaştırmaktan ibaret bir düzenlemedir. Bu tür planlamalar rant düşkünlüğünü, yasadışılığı ödüllendirmek kadar çevredeki kaçak yapılaşmaların da önünü açmayı sağlamış olacaktır. Askıya çıkarılan planların kesinleşmesi halinde aynı milli park sınırları içinde bulunan ve Olympos antik kentine birkaç km uzaklıktaki Adrasan’da geçen kıştan buyana sayıları 800 ü bulan kaçak yapıların da imara açılması, yine benzer yöntemlerle yasallaştırılması kaçınılmaz hale gelecektir.
2) ÖNCELİĞİMİZ TABİAT VE KÜLTÜR VARLIKLARIMIZIN KORUNMASI OLMALIDIR
Kaçak yapılaşmaya göz yumma ve bunları kollamanın geldiği aşama, çıkar çevrelerinin beklentilerine cevap verecek düzenlemeleri gerçekleştirme çabasına dönüşmüştür. İzlenen yol kaçak yapılaşmayı daha da hızlandıracak, Arkeolojik Sit Alan ve Milli Park’da yapılaşma baskısını artıracaktır. Bu durum giderek telafisi imkansız kamusal zararlara neden olacağı tartışmadan uzak bir konudur.
3) PLANLAMA İLKELERİ İHLAL EDİLMİŞTİR
Askıya çıkarılan planlarda gösterilen fonksiyon alanları ile bu alanların tamamına E=0,30 ve ençok=2 kat olarak yapılaşma imkanı sağlanmıştır.
Ekolojik turizm planlaması adıyla gerçekleştirilen bu planlarınAntalya Burdur Isparta Planlama Bölgesi 1/100.000 Çevre Düzeni Plan Kararları ve Uygulama hükümleri ile uyumlu olmak zorunluluğu bulunmaktadır. Üst planda yer alan Emsal (E)=0,10, parsel büyüklüğü 5.000 m2 sınırlandırılmasına aykırı olmaması, Eko-pansiyon alanının max. yoğunluğunun da % 10’u geçmemesi gerekmektedir.
4) YAPILAŞMA VE İNSAN YOĞUNLUĞU AZALMAYACAKTIR.
* Halihazırda imara açılan alandaki yapılaşmanın tamamı kaçaktır. Kaçak olarak oluşturulan yatak sayısı 4000 adet civarındadır. Yatak başına brüt yapı alanını 10 m2 kabul edersek 40.000 m2 alan kaçak olarak yapılmıştır. Plana ait raporda ekolojik pansiyon alanı 37.464 m2 olarak belirlenmiştir. Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği ile tanınan %25 ek yapılanma ile 45.000 m2geçmektedir. Önerilen turizm yapısı alanı ile kaçak yapı alanı örtüşmekte hatta çok daha fazlası söz konusu olmaktadır. Bu durum yatak sayısının ve yapı sayısının düşürüldüğü iddiasını boşa çıkarmaktadır.
*Bunlara ilaveten aynı raporda Ticaret-Hizmet vb. alanları için 1000 m2 üzerinde yeni alan oluşturulmaktadır. Ayrıca plan gereği oluşturulan rekreasyon alanı, park alanlarına İmar yönetmeliği ve plan hükümleri %0,05-1 arası inşaat olanağı tanımaktadır.
*Plan notları içinde “yeni yapılaşma talepleri” kullanımı, mevcut kaçak yapıyı kabullenmiş olduklarını göstermektedir.
5) İMARA AÇILAN ALAN MENFAAT ÇATIŞMALARINA ZEMİN HAZIRLAMAKTADIR
* Plan notlarında yer alan tevhit ve ifraz uygulamaları hukuki uyuşmazlıklara zemin hazırladığı da açık bir konudur. Zira kaçak yapıların yasallaştırılmasına bağlı olarak, yapıların sahiplerinden büyük hisseli olanlarla küçük hisse sahipleri arasında mülkiyet ve kullanım haklarından kaynaklanabilecek hukuki ihtilaflarla, bu alanın daha da yoğun uyuşmazlık ve çatışma alanı haline dönüşme riskini barındırmaktadır.
*Bu doğrultuda yapılaşmanın daha sağlıklı olacağı iddiası da doğru değildir. Çünkü mevcut yapılaşmayı kısa sürede kaldırmak bugünkü anlayışla imkansızdır. Böyle olsaydı, bu denli kaçak yapılaşmaya göz yumulmazdı. Ayrıca 2018’de çıkartılan İmar Barışı ile kaçak yapıların çoğu Yapı Kullanım Belgesi için müracaat etmiş ve belgesini almıştır. Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ile Kültür ve Turizm Bakanlığı arasındaki anlaşmazlık, sit alanlardaki kaçak yapılarda kullanım belgesini tartışılır hale getirmiştir. Bu sorun çözülmediği sürece alanın öngörülen kullanım amacına uygun iyileştirmeler yapılması da mümkün değildir.
*Yirmi yılı bulan ve bir türlü yaşama geçirilmeyen “Alan Yönetimi” tamamlanarak uygulanmaya başlanılamaması; alan yönetimi ile birlikte bütüncül bir plan çalışması yapılmak istenmemesi;
askıya çıkarılan planların gidermek istediği öncelikli kaygısının, kaçak yapılaşma sahiplerini hak etmedikleri menfaat sağlamak olarak görmemek mümkün değildir.
6) KAMUSAL ÇIKARLARIMIZ ESAS ALINMALIDIR
*Yukarıda da tanımlandığı gibi alan hem Milli Park hem de Arkeolojik Sit Alandır. Bu özellikleriyle burası bir Dünya Miras’ıdır. Yasal düzenlemeler gereği olarak da hiçbir kimse veya kuruluş bu alanda dilediği gibi davranma lüksüne sahip değildir. Koruma ilkelerini fiili duruma uyarlamak kaçak yapılaşmalar kadar yasal düzenlemelere aykırıdır, her ikisi de suçtur.
O nedenle tarihe ve doğaya duyarlı herkes bu alan için söz söyleme, itiraz etme, öneri getirme ve korunması için mücadele etme hakkına sahiptir, hatta görevidir.
*Merkezi yönetim ve yerel yönetimler askıya çıkarılan bu planları kendiliğinden iptal etmeli, en kısa sürede yanlışlarından dönmelidirler. Aksi takdirde STÖ’ler, meslek odaları, siyasi partiler, duyarlı tüm yurttaşlar… yasal itiraz haklarını kullanmalıdırlar…
7) ARKEOLOJİK ARAŞTIRMALARA DEVAM EDİLMELİDİR
*Planlanan alanda tarihi esere rastlanmadığı ifade edilmektedir. Ancak plan notlarında arkeolojik değerlerin olduğu ihtimali kabul edilmekte, bu nedenle “Yeni yapılaşma talepleri öncesi Antalya Müzesi denetiminde arkeolojik sondaj çalışması yapılması” hükmü getirilmektedir.
*Koruma Amaçlı İmar Planı Kavşık Boğazı ile Olympos Ören yeri Gişeleri arasında kalan arazi parçasını içermektedir ve bu alanda arkeolojik araştırmalar devam etmelidir.
Bu nedenle bu alan yeniden 2. Derece sit alanı haline getirilmesi amacıyla 2017 yılında alınan Koruma Kurulunca 2. Derece Arkeolojik sit alanı kararının 3. Dereceye düşürülmesi kararının iptali için yasal yollara başvurulacaktır. Çünkü;
*Olympos’dan çıkan ve Kavşık Boğazı boyunca uzanarak antik kenti egemenlik sahası içerisindeki merkezlere bağlayan karayolu güzergâhı epigrafik belgelerde zikredilmesine karşın henüz yeterince araştırılmamıştır. Koruma amaçlı imar planının geçtiği arazi parçası söz konusu antik karayolu bağlantısı üzerine oturmaktadır. Özelde Likya, genelde ise Roma dönemi Güneybatı Anadolu’sunda bu türden yol güzergâhları dere yataklarını takip eden yamaçlar üzerinde konumlanmakta ve çevrelerinde farklı türde mezarlar, küçük çaplı kırsal konut yapıları ve zirai faaliyetler için oluşturulmuş tarımsal teraslarla kuşatılmaktadır. Bu nedenle ilgili alandaki yapılaşma geri dönüşü olanaksız tahribatları beraberinde taşıma riski bulunmaktadır.
*İlgili alan önce paleo-coğrafik arazi etütleri ile araştırılmalıdır.
Olympos kentini ikiye ayırarak denize ulaşan aynı adlı ırmak, kentin konumu yanında bölgenin yerleşim dokusu ve iskan alanları üzerinde belirleyici bir etkiye sahiptir. Bugün ören yeri sınırlarının dışında kalan Batı Nekropolü’ndeki “son” mezar yapıları ve devamında pansiyonlarca kullanılan birikinti terasları yatak değişikliklerinin yüzey yapısı üzerindeki etkinlerini somut bir şekilde ortaya koyar. Bu nedenle, imar planına konu olan alanda Olympos Irmağı’nın yatak değişikliklerinin belgelenmesini mümkün kılacak paleo-coğrafik etütlere ihtiyaç vardır. Bu gerçekleşmediği sürece ilgili alanda arkeolojik sondajlarla olası kültür tabakalarına ulaşma hedefi ancak rastlantısal olarak mümkündür ve bu nedenle geri dönüşü mümkün olmayan tahribatları beraberinde taşıyabilir.
*Kavşık Boğazı ile Ören yeri arasındaki hattın arkeolojik rezerv alanı olarak koruması ve biyokültürel-çeşitliliği araştırması gerekmektedir.
Uluslararası tüzüklerde belirtildiği üzere toprak üstünde görünür bir kalıntı olmasa bile, ‘arkeolojik rezerv alanları’ oluşturulmasının gerekliliği, bununla birlikte sadece yerleşimlerin değil, aynı zamanda canlı türlerinin ve canlıların yaşam alanlarının da belirlenerek korunması için “biyokültürel çeşitlilik” envanterlerinin tamamlanması geri dönüşü olmayan tahribatların önüne geçilmesini mümkün kılacaktır.
8) DENETİM ve UYGULAMA İÇEREN HER TÜRLÜ DÜZENLEME ESAS AMACA HİZMET ETMELİDİR
Olympos antik kentinin imara açılması hukuksal düzenlemeler, planlama ilkeleri, arkeoloji bilimini ilgilendirdiği kadar, bu alanda oluşan kültüre de hizmet etmelidir. Hatırlanacağı üzere bu alanın cazibe merkezi olması çekirdek antik kente yakınlık, tampon bölge ihtiyacına bağlı olarak bakir kalmış eşsiz bir doğal ortam, asgari bir maliyet ile deniz, güneş, eşitlik ve özgürlük duygularının dünya çapında yaygınlaşması ile mümkün olmuştur.
1972 tarihli Birleşmiş Milletler Dünya Kültürel ve Doğal Mirasının korunmasına dair sözleşme,
1999 tarihli Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) Uluslararası Kültürel Turizm Tüzüğü
2001 tarihli UNESCO Kültürel Çeşitlilik Evrensel Bildirgesi
2003 tarihli UNESCO Somut Olmayan Kültürel Mirasın Korunması Sözleşmesi,
2005 tarihli UNESCO Kültürel İfadelerin Çeşitliliğinin Korunması ve Geliştirilmesi Sözleşmesi
2014 tarihli Uluslararası Anıtlar ve Sitler Konseyi (ICOMOS) İnsani Değer Olarak Miras ve Peyzaj Bildirgesi (Floransa)
TC Anayasası 63. Maddesi ile 2863 sayılı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu ortak ruhları birlikte ele alındığında görüleceği üzere getirilmek istenen imar düzenlemesi ile bu alanın özgünlüğü tamamen ortadan kaldırılmak istenmektedir.
Kaçak yapılaşmayı, aşırı kalabalığı önlemek ve bu alanı ekosistemi içinde korumak pekala mümkündür. Bu durum tamamen siyasi iradenin tutumuna bağlıdır. Tüm kaçak yapılar hakkında yasal işlemlerinin tamamlanması, alanın seyreltilmesi ve kontrollü bir çekim merkezi olarak bu alandan yararlanılması da pekala mümkündür. İmar planında öngörüldüğü gibi “MÜTEMADİ TAŞ ÖRGÜ DUVAR” su basman üzerine, “TAŞ, AHŞAP VB. DOĞAL MALZEMEDEN İNŞA EDİLECEK YAPILAR” arkeolojik kalıntı potansiyeli olan doğal yapıyı geri dönüşsüz bir şekilde örtecektir. Yalnızca parası olanların yararlanmasına yönelik düzenlemeler yerine, kalıcı ve sabit olmayan konaklama olanakları (çadır, karavan, bungalov) ile kitle turizmini teşvik etmeyen uygulamalar ve temel ihtiyaçların karşılanmasını öngören bir yaklaşım içinde eko-turizmin ruhuna ve bu alanın özgünlüğüne çok daha uygun düzenlemelerin mümkün olacağına ilişkin görüşlerimizi kamuoyu ile paylaşmak isteriz.
Bu nedenlerle ilgili olan ve bu düzenlemelerle kendini ilgili hisseden bütün çevrelerin askıya çıkarılan planlara itiraz etmeye, yerel yönetimlerin de bu itirazların gereğini yerine getirerek bu alandaki kaçak yapılaşmaları yasallaştırma, yeni imar koşulları oluşturma, bu yolla arkeolojik çalışmalara ve doğal yapıya zarar verici girişimlerinden vazgeçmeye davet ediyoruz.
